Dijitalleşme, birçok endüstride olduğu gibi tedarik zinciri alanını da hızla değiştirmektedir. Lojistik sektöründe dijital teknolojilerin sunduğu fırsatları kaçırmamak için bu hıza katılmamız şart olmaktadır. Blok zinciri iş yapma şeklimizi tümüyle değiştirme potansiyeline sahip, yakından izlememizi gerektiren yeni teknoloji trendlerinden biridir.
Blok Zinciri Nedir?
Blok zinciri, benzersiz bir metodoloji izleyerek verilerin işlenmesini ve depolanmasını sağlayan bir teknolojidir. Veriler genellikle merkezi olarak depolanmaz, bir bilgisayar ağı üzerinden dağıtılmış bir defter üzerine gönderilir. Bu bilgisayarlar her bir işlemi deftere işleyip, blok zincirin kopyasını tutarlar. Veriler kriptografi kullanarak birbirine bağlanan bu bloklarda saklanır. Her blok bir önceki bloğun bir parmak izini içerir. Bu yaklaşım, özellikle aşağıdaki kullanım durumlarıyla ilgilidir:
- Değişmezlik – Blok zincirindeki veriler geçmişe dönük olarak değiştirilemez
- Şeffaflık – Veri değişiklikleri herkes tarafından görülebilir
- Sağlamlık – Hiçbir tek düğüm (node), veri tabanının bütününde kritik bir öneme sahip değildir
- Aracıların kaldırılması – İşlemler kendi geçerlilik ve onayını içerir, merkezi bir yetkiye ihtiyaç yoktur.
Blok Zinciri ve Lojistik Sektörü
Lojistik sektöründeki blok zinciri uygulamaları halen deneme aşamasındadır. Ancak, bu uygulamaların birçoğu gerçek potansiyel taşımaktadır. Sektörde görülen en somut yararlar şunlardır:
1. Ürünlerin yerinin tespiti ve elleçleme şartlarının görünürlüğü:
Lojistik sürecinde yer alan tüm taraflar, blok zincir uygulamasında işlem adımlarını izleyebilirler. Veriler, son tüketici de dahil olmak üzere değer zinciri içerisindeki tüm taraflara gösterilir. Bu, tüketiciye sevkiyatın menşei ve elleçleme koşulları hakkında görünürlük sağlar. Akıllı sensörler ve Nesnelerin İnterneti (Internet of Things – IoT) bu bilgi akışını kolaylaştırabilir.
Bu uygulama, şirketlerin elleçleme gereksinimlerine uygunluğunu doğrulamasına ve gönderilen ürünlerin kaybolması veya beklenmeyen hasarların hafifletilmesine olanak tanır. İlaç gönderileri için yasallık, lüks mallar için özgünlük belgesi, vb sunarak tedarik zincirinde kolaylıklar sağlar.
2. Tedarik zinciri içerisinde birden fazla taraf arasındaki etkileşimi kolaylaştırmak:
Bir lojistik sürecinde yer alan bütün tarafların işlemleri otomatik olarak izlenir ve blok zinciri uygulaması üzerine dijital olarak kaydedilir. Taraflar, koordinatöre ihtiyaç olmadan, karşılıklı güven içerisinde verilere doğrudan erişebilirler. Böylece, daha hızlı ve şeffaf bir süreç meydana gelir.
Örnek olarak, Dubai, blok zinciri merkezi haline gelmek için çok sayıda girişim başlattı. Hedefi, blok zinciri çözümleri ile ithalat-ihracat faaliyetlerinin daha verimli hale getirilmesi için tüm paydaşları ticari süreçte bütünleştirmek. Tedarik zincirinde, kağıt bazlı sözleşmelerin yerini tüm tarafların gerçek zamanlı olarak mallarının konumu ve durumuyla ilgili bilgilere erişebilecekleri akıllı sözleşmeler alacaktır.
Blok zincirinin kullanım örnekleri hala deney aşamasındadır. Bununla birlikte, açıklanan uygulamalar, bu eğilimin lojistik süreçlerin ve bilgi akışlarının yapısını yeniden şekillendirme ve geliştirme potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Blok zinciri çözümleri, karşılıklı güven temelinde birebir iletişim sağlar. Bu da arabulucu ihtiyacını büyük oranda ortadan kaldırır. Gelecekte lojistik şirketleri, bilgilerini genel bilgi havuzuna ekleyecek ve müşterileriyle bilgi paylaşımı bu şekilde blok zinciri uygulamasıyla olacaktır. Bugünün aksine, bilgiler bir iletişim ağının bütün taraflarına açık ve erişilebilir hale gelecektir.
Bu gelişmelere bakarak, önümüzdeki yıllarda tedarik zincirinde blok zinciri uygulamaları sağlayan şirketlerin sektör içinde önemi ve kar paylarının artmasını bekleyebiliriz. Sürdürülebilir büyüme için blok zinciri uygulamalarının sağladığı fırsatları kaçırmamalıyız.